De inmiddels overleden Benjamin Barber, voormalig politiek adviseur van Bill Clinton, trok enkele jaren terug over de hele wereld volle zalen na de publicatie van zijn boek If mayors ruled the world. In dit essayistische en doorwrochte meesterwerk staat de macht van de stad centraal. Of beter gezegd: de macht die de stad zou moeten krijgen. Want Barber wond er geen doekjes om; de natiestaat is niet langer in staat om de grote uitdagingen van deze tijd, van klimaatverandering tot armoede en terrorisme, op te lossen. En steden wel. Daarom, meende Barber, is het tijd voor een globale raad van burgemeesters.
Dat klinkt misschien als wensdenken, maar dat is het niet. Niet alleen omdat die raad al bestaat, maar ook omdat steden daadwerkelijk meer invloed krijgen. Ook in Nederland. Een voor zichzelf sprekend voorbeeld zijn decentralisaties van de Wmo, Participatiewet, Jeugdwet en Passend Onderwijs. Gemeenten hebben een forse uitbreiding gekregen van hun taken én bevoegdheden – en het budget dat daarbij hoort. Ze hebben daardoor aanzienlijk meer invloed op het dagelijks leven van hun inwoners. Vooral de grotere, zogenaamde centrumgemeenten, die een zware stem hebben in bijvoorbeeld de specialistische zorg die gemeenten regionaal inkopen.
Toch is dit niet het enige voorbeeld. De macht van de stad ontwikkelt zich namelijk niet alleen in de formele structuren van bestuur en overheid. Economisch ontstaan stedelijke innovatieclusters, die zich vaak richten op specifieke wereldproblemen, zoals de Security Delta (Den Haag), Food Valley (Ede-Wageningen) en Brainport (Eindhoven). En Benjamin Barber zag dat het goed was.
Decentralisaties
Terug naar de decentralisaties. Wat doet die toenemende invloed van de gemeente, bijvoorbeeld als het gaat om zorg of participatie, met professionals en de organisaties waar zij voor werken?
Die vraag hebben we tijdens onze bijeenkomst ‘De macht van de stad’ voorgelegd aan Eric Janson en Aad Koster, twee ervaren bestuurders. Janson heeft het als bestuurder van Treant Zorggroep aan de stok gekregen met een lokale actiegroep, die zich verzette tegen het sluiten van een afdeling van het Bethesda ziekenhuis in Hoogeveen. Koster heeft als directeur van brancheorganisatie Actiz ervaren dat ouderenzorgorganisaties zich hebben moeten herpositioneren.
Janson schetste het dilemma van de bestuurder, gevangen tussen het begrip voor de plaatselijke sentimenten die de actiegroep motiveerden en het ontwikkelen van visie en beleid op basis van rationele argumenten. De actievoerders maakten al snel duidelijk dat ze niet op zoek waren naar een oplossing, maar zoveel mogelijk onrust wilden stoken. En ze waren goed geëquipeerd, met onder de leden onder meer de fractieleider van de plaatselijke SP, een medisch specialist met een column in de Hoogeveense Courant en de huisarts, die half Hoogeveen op de wereld heeft gebracht.
Het advies van Janson: keep your friends close, but your enemies closer. Blijf in gesprek. Breng ondertussen lokale stakeholders, zoals de gemeente, in positie. En wacht af tot de actiegroep zijn hand overspeelt.
Aad Koster schetste een verband tussen toenemende mondigheid en actiebereidheid op kleine schaal en de decentralisatie van invloed. Instrumenten als persoonsgebonden en persoonsvolgende financiering maken het mogelijk de zorg anders te organiseren, bijvoorbeeld via zorgcoöperaties.
Als voormalig directeur van ActiZ en huidig voorzitter van Oval ziet hij dat de decentralisaties niet altijd soepel verlopen. Gemeenten vinden het moeilijk om het aan de professional over te laten, zegt hij. Dat heeft te maken met budgetten, maar ook met risico’s. Aan de kant van de organisaties is er niet altijd voldoende inzicht in de leefwereld van de gemeente, noch concreet in besluitvormings- en begrotingscycli. Wederzijds zouden zij veel meer moeten investeren in hun relatie, aldus Koster.
Reflectie
Na hun lezingen namen Janson en Koster uitgebreid de tijd om te reflecteren op cases van de deelnemers. Wilt u ook een keer uw case voorleggen aan professionals? Neem dan contact met ons op.
Fotogalerij
